TEMSE – In het gemeentemuseum van Temse is een schilderij met een bijzonder verhaal onthuld. Het werk uit de 18de eeuw, met een panoramisch beeld van Temse, dook op in het Nederlandse tv-programma ‘Tussen Kunst en Kitsch’.
Na lang onderhandelen kreeg het gemeentemuseum het schilderij in eigen handen. “Een bijzonder waardevolle aanwinst voor het gemeentelijk kunstpatrimonium”, klinkt het.
Via aankopen en schenkingen heeft het Gemeentemuseum van Temse doorheen de jaren het gemeentelijk patrimonium met heel wat kunstwerken verrijkt. Onlangs heeft de beheerraad een historisch curiosum aan het palmares toegevoegd: een 18de-eeuws schilderij dat een panoramisch zicht biedt op Temse.
De beheerraad heeft het kunstwerk een ereplaats gegeven op het gelijkvloers van het Gemeentemuseum. Dat was één van de voorwaarden om het schilderij in bezit te krijgen naast de geheimhouding van de aankoopprijs en de identiteit van de verkopers.
Sinds 1984 loopt bij de Nederlandse TV-zender AVRO het bijzonder populaire programma ‘Tussen Kunst en Kitsch’, dat ook in Vlaanderen druk bekeken wordt. Iedereen die een kunstwerk of voorwerp heeft waarover hij iets meer wil vernemen, kan het op speciale expodagen voorleggen aan een team van deskundigen. De meest opmerkelijke stukken worden dan in de uitzending getoond en besproken.
Familiebezit
“Op 11 februari 2024 kwam een dame uit Voorschoten (regio Den Haag) op het scherm met een schilderij dat een oud panoramisch zicht op een stad of gemeente aan een stroom voorstelde, inclusief een feestelijke folklore-activiteit (palingtrekken). Het kunstwerk was al generaties in familiebezit, maar men wist niet over welke locatie het ging”, vertelt Romain Van Hautekerke, voorzitter van de beheerraad van het Gemeentemuseum.
Dat was ook een raadsel voor de aanwezige Haagse expert Willem Jan Hoogsteder en hij richtte dan ook een oproep tot de kijkers om nadere info. En die kwam er spoedig.
Happy End
Een zeer aandachtige kijker was Frank De Cuyper, beheerraadslid van het Gemeentemuseum, al jaren verantwoordelijk voor de kunstaankopen van het museum. Hij verdiepte zich in het kunstwerk, en overtuigd van de grote waarde en betekenis voor Temse, contacteerde hij de verantwoordelijken van de uitzending, de expert én de eigenaars van het schilderij.
En na heel wat telefonisch en emailoverleg – de eigenaars waren aanvankelijk niet zinnens te verkopen – kende de operatie een happy end: het Gemeentemuseum kocht het werk. Op 22 mei brachten de eigenaars het naar Temse, waar zij feestelijk werden ontvangen door de beheerraad van het museum.
Gebaseerd op het oudste schilderij van Temse (ca. 1630), met gelijkenissen en verschillen
“Het werk is gebaseerd op het oudste panoramisch zicht op Temse, een schilderij uit circa 1630, dat toebehoorde aan de vooraanstaande familie De Coninck-Braeckman. Momenteel bevindt het zich bij nakomelingen in Wallonië”, ”, zegt een trotse ereburgemeester Luc De Ryck die nauw betrokken was in heel het verhaal. “Het Gemeentemuseum en het Gemeentebestuur hebben meermaals gepoogd het schilderij te verwerven, maar bij het eerste contact werd de prijs te hoog bevonden en bij latere initiatieven wenste de familie het niet meer van de hand te doen.”
‘Vernederlandst’
Frank De Cuyper heeft beide schilderijen bestudeerd en zowel de verschillen als de gelijkenissen vastgesteld. Op het eerste gezicht – op basis van de bekendste bouwwerken – situeert het schilderij zich tussen 1721 (nieuwe kerktoren) en 1783 (sloping van de burcht), maar de auteur nuanceert één en ander en concludeert dat enkel nader wetenschappelijk onderzoek de juiste ouderdom kan bepalen.
Hij stelt dat het schilderij door een Nederlander is gemaakt, maar die heeft het originele werk van 1630 ‘vernederlandst’ tot een klassieke Nederlandse voorstelling. Zo was palingtrekken een populaire Hollandse activiteit die in Vlaanderen niet voorkwam. Op de afgebeelde kaai staan grote, opschepperige burgerhuizen in typisch stedelijke Renaissancestijl, zoals ze toen frequent in Nederland voorkwamen (de kaai van Temse had uitsluitend handelszaken en horeca).
Waardevolle aanwinst
De kledij en de hoeden van de personages zijn niet Vlaams, maar eerder Hollands. Intrigerend zijn helemaal onderaan in de linker hoek de twee zeer deftige figuren in een soort strenge Hollandse protestantste outfit: zij hebben daar geen enkele functie (en komen ook niet voor op het originele schilderij).
Maar naast de verschillen zijn er tal van gelijkenissen met het schilderij van 1630: burcht, killen, klooster Oratorianen, Dominicanessenklooster, scheepsmasten, kasteelbos, koetjes in de kasteelweide…
Hoe dan ook, het schilderij betekent een bijzonder waardevolle aanwinst voor het gemeentelijk kunstpatrimonium.
Het schilderij heeft intussen een ereplaats gekregen op het gelijkvloers van het Gemeentemuseum. Het museum, Kasteelstraat 16, is elke zaterdag (14-18 u.) en zondag (10-12 en 14-18 u.) vrij toegankelijk.
(foto: Pieter Van Hecke)